Εχτές λοιπόν, το χριστουγεννιάτικο τραπέζι ήταν η αφορμή να αναλυθεί η μορφή του Προμηθέα. Τι άραγε να συμβολίζει αυτός ο μυθικός ήρωας, που αψηφά το νόμο του Θεού και φέρνει τη γνώση στους ανθρώπους; Πόσο απέχει από το φίδι του δέντρου της γνώσης του καλού και του κακού; Μήπως συνδέεται μέσω σπερματικού λόγου με τη μορφή του Ιησού; Διατυπώσαμε αρκετούς συλλογισμούς, που μπορούν κάλλιστα να αμφισβητηθούν! Ένας από αυτούς τους συλλογισμούς είναι αυτός που αναλύω παρακάτω.
Κατά μια άποψη που διατυπώθηκε, ο Προμηθέας συμβολίζει εκείνην την χρονική περίοδο κατά την οποία ο άνθρωπος αναβαθμίζει τη συλλογιστική του και εξελίσσεται σε έλλογο ζώο. Στα βάθη των αιώνων πριν την ιστορία, ο άνθρωπος αρχίζει να αναπτύσσει λογικές μεθόδους και διαδικασίες ώστε έμμεσα να εκμεταλλεύεται τους φυσικούς πόρους και να εξασφαλίζει τη διαβίωσή του, αντί να αναζητά άμεσα την τροφή του μέσα στη φύση. Μαθαίνει να καλλιεργεί, να εξημερώνει και να τρέφει ζώα για την δική του επιβίωση.
Σε μια τέτοια άποψη, ο Προμηθέας είναι σύμβολο της ανάπτυξης της ικανότητας της αυτονομίας του ανθρώπου από τη φύση. Άλλωστε, η λέξη «ικανότητα» παράγεται από το ρήμα «ικνέομαι», που σημαίνει «γίνομαι». Ίσως, η ικανότητα αυτή να βασίστηκε στη συμβολή των σαμάνων ή των μηχανικών της εποχής εκείνης , που, ως σοφότεροι, καθοδήγησαν τα μέλη των φυλών τους στην ανάπτυξη της γεωργίας, της κτηνοτροφίας, της οικοδομικής, κλπ. Ίσως επίσης, η εξέλιξη αυτή να άπλωσε σε άλλα επίπεδα παγκοσμίως, λόγω των φαινομένων συλλογικής εξέλιξης των ειδών –όπου, παρά την απομόνωση τους σε περιοχές, οι φυλές ίδιων ειδών αποκτούν ταυτόχρονα κοινά συμπεριφορικά στοιχεία.
Σ’ αυτή την άποψη, ο Θεός γίνεται σύμβολο της ίδιας της φύσης, που αντιδρά στην αυτονομία του ανθρώπου. Όπως το γνωστό χάσμα των γενιών, όπου η θέληση του παιδιού να διαφοροποιηθεί από τους γονείς γεννά επαναστάσεις και καινούργιες συμπεριφορές. Η φύση τιμωρεί τον επαναστάτη άνθρωπο, που δεν θέλει πια να παραμείνει δέσμιος στους νόμους της, αλλά να δημιουργήσει τις δικές του αρχές επιβίωσης. Κάποιος θα μπορούσε να πει πως αυτό το φαινόμενο δηλώνει το συνδυασμό των φυσικών νόμων της αδράνειας και της επιβίωσης: το παλιό αντιστέκεται στο καινούργιο, αλλά ταυτόχρονα το χρειάζεται για να σιγουρέψει την ύπαρξή του στο μέλλον.
Έτσι, το νέο υπόσχεται και προφητεύει για την έλευση του Ηρακλή, του συμβιβαστή των αντίρροπων δυνάμεων. Ένας εξελιγμένος άνθρωπος, που ζει εναρμονισμένα με τις δυο μεριές, καθότι ημίθεος –δηλαδή, αντιπρόσωπος των ανθρώπων και των φυσικών δυνάμεων. Γιατί η φύση είναι μέσα στον άνθρωπο, όπως κι ο Θεός, όπως κι ο γονιός στο παιδί. Ο Ηρακλής είναι ενάρετος και δυνατός. Συνδυάζει την υπακοή του στο Θεό με την αυτονομία, τη δυνατότητα της επιλογής σε ένα πλαίσιο σεβασμού της εξέλιξης. Όταν η εποχή του Ηρακλή έχει φτάσει, κι ο άνθρωπος έχει αντιληφθεί τη σημασία της ισορροπίας, ο Προμηθέας μπορεί πλέον να ελευθερωθεί και να απλώσει τη γνώση παντού. Ένα σχήμα προθύστερο απλώνεται, μπροστά μας. Καθότι στην εποχή του Προμηθέα, το πεδίο ήταν άγονο κι ανώριμο, ώστε η γνώση να ήταν δίκοπο μαχαίρι. Αλλά, η διαρροή της γνώσης από τον Προμηθέα ήταν αναγκαία και ικανή ώστε με τα λίγα στοιχεία της γνώσης που ελευθερώθηκαν, ζυμώθηκε η ηθική και εξελίχθηκε στο επίπεδο ωριμότητας του Ηρακλή.
Ίσως, η μορφή του Ηρακλή στην τραγωδία του Αισχύλου να φανερώνει τον ισορροπημένο άνθρωπο που ζει με οικολογική συνείδηση, που δέχεται να συμβιώσει με τη μητέρα φύση, αγαπώντας και τιμώντας την, χωρίς να στερείται την αυτονομία του. Εξ’ ου και η συγκίνηση που μας προκαλεί η αγάπη για τη φύση, εξ’ ου και η συγκίνηση που μας προκαλεί η εξέλιξη του πολιτισμού.
Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή, που κάλλιστα μπορεί να αμφισβητηθεί, η προφητεία του Προμηθέα φτάνει μέχρι τα χρόνια μας και περιμένει ακόμη να επαληθευτεί σε μια ισορροπημένη ανθρώπινη κοινωνία.
Χαρίκλεια Γεωργοπούλου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου